Kina fillon ndërtimin e digës më të madhe në botë, duke shkaktuar frikë në Indi

Autoritetet kineze kanë filluar ndërtimin e asaj që do të jetë diga më e madhe e hidrocentraleve në botë në territorin tibetian, në një projekt që ka ngjallur shqetësime nga India dhe Bangladeshi.

Kryeministri kinez Li Qiang kryesoi një ceremoni që shënoi fillimin e ndërtimit në lumin Yarlung Tsangpo të shtunën, sipas mediave lokale. Lumi rrjedh nëpër pllajën tibetiane, si dhe nëpër shumë vende të Azisë Jugore. Projekti ka tërhequr kritika për ndikimin e tij të mundshëm te miliona indianë dhe bangladeshas që jetojnë poshtë lumit, si dhe në mjedisin përreth dhe tibetianët vendas.

Pekini ka thënë se zhvillimi do t’i japë përparësi mbrojtjes ekologjike dhe do të nxisë prosperitetin lokal. Kur të përfundojë, projekti prej 12 miliardë juanësh (1.67 miliardë dollarë) – i njohur edhe si Hidrocentrali Motuo – do ta kalojë digën e Tre Grykave si më e madhja në botë dhe mund të gjenerojë tre herë më shumë energji.

Ekspertët dhe zyrtarët kanë ngritur shqetësime se diga e re do ta fuqizojë Kinën për të kontrolluar ose devijuar rrjedhën ndërkufitare Yarlung Tsangpo, e cila rrjedh në jug në shtetet Arunachal Pradesh dhe Assam të Indisë, si dhe në Bangladesh, ku ushqehet me lumenjtë Siang, Brahmaputra dhe Jamuna.

Një raport i vitit 2020 i botuar nga Instituti Lowy, një grup ekspertësh me bazë në Australi, vuri në dukje se “kontrolli mbi këta lumenj [në Rrafshnaltën Tibetiane] i jep Kinës në mënyrë efektive një kontroll mbi ekonominë e Indisë”.

Në një intervistë me agjencinë e lajmeve PTI në fillim të këtij muaji, kryeministri i Arunachal Pradesh, Pema Khandu, shprehu shqetësim se Siang dhe Brahmaputra mund të “thahen ndjeshëm” sapo të përfundojë diga.

Ai shtoi se diga “do të shkaktojë një kërcënim ekzistencial për fiset dhe jetesën tonë. Është mjaft serioze sepse Kina mund ta përdorë këtë edhe si një lloj ‘bombë uji'”.

“Supozoni se diga ndërtohet dhe ata papritmas lëshojnë ujë, i gjithë brezi ynë Siang do të shkatërrohet”, tha ai. “Në veçanti, fisi Adi dhe grupe të ngjashme… do të shohin të gjithë pronën, tokën dhe veçanërisht jetën njerëzore të vuajnë nga efekte shkatërruese”.

Qeveria federale e Indisë në të kaluarën i ka shprehur shqetësime Kinës në lidhje me ndikimin e digës në komunitetet poshtë lumit. Ajo gjithashtu planifikon të ndërtojë një digë hidroelektrike në lumin Siang, e cila do të veprojë si një tampon kundër lëshimeve të papritura të ujit nga diga e Kinës dhe do të parandalojë përmbytjet në zonat e tyre.

Ministria e jashtme e Kinës i është përgjigjur më parë Indisë, duke thënë në vitin 2020 se Kina ka një “të drejtë legjitime” për të ndërtuar digë në lumë dhe ka marrë në konsideratë ndikimet në rrjedhën e poshtme.

Bangladeshi gjithashtu i shprehu shqetësime Kinës në lidhje me projektin, duke kërkuar më shumë informacion mbi digën. Autoritetet kineze e kanë vëzhguar prej kohësh potencialin hidroenergjetik të vendndodhjes së digës në Rajonin Autonom të Tibetit.

Ndodhet në një kanion masiv që thuhet se është më i thelli dhe më i gjati në botë në tokë, përgjatë një pjese ku Yarlung Tsangpo – lumi më i gjatë i Tibetit – bën një kthesë të mprehtë U rreth malit Namcha Barwa.

Gjatë këtij procesi – i cili është quajtur “Kthesa e Madhe” – lumi bie qindra metra në lartësi. Raportet e mëparshme treguan se autoritetet planifikuan të shponin disa tunele 20 km të gjata përmes malit Namcha Barwa, përmes të cilave do të devijonin një pjesë të lumit.

Gjatë fundjavës, një raport i Xinhua mbi vizitën e Li Qiang tha se inxhinierët do të kryenin punime “drejtimi” dhe “do të devijonin ujin përmes tuneleve” për të ndërtuar pesë termocentrale kaskadë.

Xinhua raportoi gjithashtu se energjia elektrike e digës së hidrocentralit do të transmetohej kryesisht jashtë rajonit për t’u përdorur diku tjetër, duke përmbushur nevojat e Tibetit.

Kina ka synuar luginat e pjerrëta dhe lumenjtë e fuqishëm në perëndimin rural – ku ndodhen territoret tibetiane – për të ndërtuar mega-diga dhe hidrocentrale që mund të mbështesin metropolet lindore të vendit, të cilat kanë nevojë për energji elektrike. Presidenti Xi Jinping personalisht e ka shtyrë këtë në një politikë të quajtur “xidiandongsong”, ose “dërgimi i energjisë elektrike perëndimore drejt lindjes”.

Qeveria kineze dhe media shtetërore i kanë paraqitur këto diga si një zgjidhje fitimprurëse për të dyja palët që ul ndotjen dhe gjeneron energji të pastër, ndërsa mbështet tibetianët ruralë.

Por aktivistët thonë se digat janë shembulli më i fundit i shfrytëzimit të tibetianëve dhe tokës së tyre nga Pekini – dhe protestat e kaluara janë shtypur. Vitin e kaluar, qeveria kineze arrestoi qindra tibetianë që kishin protestuar kundër një dige tjetër hidroelektrike. Kjo përfundoi me arrestime dhe rrahje, me disa njerëz të plagosur rëndë, mësoi BBC përmes burimeve dhe pamjeve të verifikuara.

Ekzistojnë gjithashtu shqetësime mjedisore për përmbytjet e luginave tibetiane të njohura për biodiversitetin e tyre, dhe rreziqet e mundshme të ndërtimit të digave në një rajon të mbushur me lekundje tërmetesh./abcnews.al