Një armëpushim në Gaza më afër se kurrë – ja çfarë dihet deri më tani

Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, thotë se është “optimist” se një marrëveshje armëpushimi në Gaza mund të arrihet javën e ardhshme, pasi Hamasi njoftoi se kishte “paraqitur një përgjigje pozitive” ndaj një propozimi për një armëpushim 60-ditor me Izraelin.

“Duhet ta përfundojmë këtë”, tha Trump.

“Duhet të bëjmë diçka për Gazën.”

Izraeli dhe Hamasi kanë pasur prej kohësh kërkesa kontradiktore që negociatorët nuk kanë mundur t’i kapërcejnë, por me të dy palët që tani bien dakord për propozimin e rishikuar, për herë të parë në muaj një marrëveshje duket e arritshme.

Përpjekjet e ripërtërira u shtuan pas një armëpushimi midis Iranit dhe Izraelit, por gjithashtu pasqyrojnë presionin e SHBA-së dhe një ndryshim në qëllimet e luftës së Izraelit.

Ja çfarë duhet të dini.

Pse tani?

Që nga armëpushimi Izrael-Iran më 24 qershor, ndërmjetësit Katari dhe Egjipti – si dhe Shtetet e Bashkuara – kanë dyfishuar thirrjet e tyre për një armëpushim të ri në Gaza.

Një zëdhënës i ministrisë së jashtme të Katarit tha se marrëveshja Izrael-Iran kishte krijuar “momentum” për bisedimet e fundit midis Izraelit dhe Hamasit.

Qeveria e Netanyahut është përballur me kritika ndërkombëtare në rritje për vuajtjet që lufta e tij po u shkakton palestinezëve në Gaza.

Izraeli vendosi një bllokadë totale mbi dërgesat humanitare në enklavë në mars, shkruan CNN.

Ai e lehtësoi disi bllokadën në maj, pasi një kor ekspertësh globalë paralajmëruan se qindra mijëra njerëz mund të vdisnin urie së shpejti.

Qindra palestinezë në Gaza janë vrarë nga sulmet izraelite në ditët e fundit.

Presioni mbi Netanyahun po rritet gjithashtu nga brenda Izraelit.

Qeveria e tij mbështetet nga figura të ekstremit të djathtë që duan të përshkallëzojnë luftimet në Gaza, por udhëheqësi i opozitës Yair Lapid tha se do të bashkohej me qeverinë e koalicionit për të bërë të mundur një marrëveshje për pengjet.

Sondazhet kanë treguar vazhdimisht se shumica e vendit dëshiron një marrëveshje për të sjellë pengjet në shtëpi, edhe nëse kjo do të thotë fundi i luftës.

Cilat janë kërkesat e Izraelit?

Përveç qëllimit për të sjellë pengjet në shtëpi, Netanyahu nuk është lëkundur nga qëllimet e tij më maksimaliste: çarmatimi i Gazës dhe shkatërrimi i aftësive ushtarake dhe të aftësive qeverisëse të Hamasit.

Por fundjavën e kaluar, kryeministri bëri një ndryshim retorik në përcaktimin e qëllimeve të Izraelit – për herë të parë duke i dhënë përparësi kthimit të pengjeve përpara asaj që ai dikur e quante “objektivi suprem” i mposhtjes së Hamasit.

Netanyahu tha se “janë hapur shumë mundësi” pas operacioneve ushtarake të Izraelit në Iran, duke përfshirë mundësinë e kthimit në shtëpi të të gjithë atyre që mbahen ende robër nga Hamasi.

“Së pari, të shpëtojmë pengjet”, tha ai.

“Sigurisht, do të na duhet të zgjidhim edhe çështjen e Gazës, të mposhtim Hamasin, por besoj se do t’i përmbushim të dyja misionet.”

Komentet u mirëpritën nga familjet e pengjeve të mbajtura në Gaza, të cilat e kanë kritikuar atë për mosvendosjen e qartë të lirimit të të dashurve të tyre si qëllimin kryesor të Izraelit.

Vetëm një numër i vogël pengjesh janë shpëtuar në operacione ushtarake në vend që të lirohen sipas armëpushimeve.

Ushtria izraelite këtë javë rekomandoi ndjekjen e një rruge diplomatike në Gaza pas gati dy vitesh luftimesh dhe eliminimit të shumicës së udhëheqjes së lartë të Hamasit.

Të martën, një zyrtar ushtarak tha se Izraeli nuk i ka arritur plotësisht të gjitha qëllimet e tij të luftës, por ndërsa forcat e Hamasit janë tkurrur dhe janë fshehur, është bërë më e vështirë të synohet në mënyrë efektive ajo që ka mbetur nga grupi militant.

“Është më e vështirë tani të arrish qëllime taktike”, tha zyrtari.

Po Hamasi?

Hamasi njoftoi të premten se “u paraqiti një përgjigje pozitive ndërmjetësve dhe lëvizja është plotësisht e përgatitur të hyjë menjëherë në një raund negociatash në lidhje me mekanizmin për zbatimin e këtij kuadri”.

Grupi militant ka tre kërkesa kryesore: një fund të përhershëm të luftimeve, që ndihma humanitare të kryhet nga Kombet e Bashkuara dhe që Izraeli të tërhiqet në pozicionet që mbajti më 2 mars të këtij viti, përpara se të rinovonte ofensivën e tij dhe të pushtonte pjesën veriore të Rripit.

Një zyrtar i lartë i Hamasit tha në fund të majit se grupi është “gati të kthejë pengjet brenda një dite – vetëm duan një garanci se lufta nuk do të vijë përsëri pas kësaj.

Pengjet janë leva kryesore e Hamasit në negociata dhe grupi militant ka refuzuar të bjerë dakord për një lirim pa një rrugë për t’i dhënë fund konfliktit.

Në përgjigje të propozimit të mëparshëm të armëpushimit të mbështetur nga administrata Trump në maj, Hamasi kërkoi garanci nga SHBA-ja se negociatat e përhershme të armëpushimit do të vazhdojnë dhe se luftimet nuk do të rifillojnë pas pauzës 60-ditore.

Nëse armëpushimi do të jetë i përkohshëm apo një rrugë drejt një armëpushimi të përhershëm është pika më e madhe e mosmarrëveshjes midis palëve ndërluftuese.

Ndërsa Izraeli dëshiron të zhdukë Hamasin pas sulmeve të 7 tetorit, grupi ka treguar pak gatishmëri për të hequr dorë nga pushteti i tij politik dhe ushtarak në Gaza.

Zyrtarët e grupit kanë dhënë deklarata kontradiktore në lidhje me rolin e Hamasit në një Gazë të pasluftës.

Zëdhënësi i grupit, Hazem Qassem, ka thënë se grupi nuk po “kapet pas pushtetit” dhe nuk ka pse të jetë pjesë e marrëveshjeve “në fazën tjetër”.

Çfarë përmban marrëveshja e propozuar?

Ndërsa detajet e imëta të propozimit ende nuk janë publikuar, është e qartë se plani i rishikuar është një përpjekje për të kapërcyer disa nga dallimet midis Izraelit dhe Hamasit.

Një burim i njohur me negociatat tha se afati kohor i propozimit të fundit kërkon lirimin e 10 pengjeve izraelite të gjallë dhe 18 pengjeve të vdekur.

Nga 50 pengjet ende në Gaza, të paktën 20 prej tyre besohet se janë gjallë, sipas qeverisë izraelite.

Ngjashëm me armëpushimet e mëparshme, në ditën e parë të armëpushimit, Hamasi do të lironte tetë pengje të gjallë.

Në këmbim, Izraeli do të lironte një numër të papërcaktuar të të burgosurve dhe të paraburgosurve palestinezë dhe do të tërhiqte forcat e tij nga vendet e paracaktuara në veri të Gazës.

Izraeli dhe Hamasi do të hyjnë menjëherë në negociata për një armëpushim të përhershëm sapo të hyjë në fuqi armëpushimi fillestar.

Sipas marrëveshjes, pengjet do të lirohen pa ceremoni apo bujë me kërkesën e Izraelit – ndryshe nga armëpushimi i fundit, kur Hamasi organizoi ngjarje publike propagandistike rreth transferimit të pengjeve që shkaktuan zemërim në Izrael.

Ndihma humanitare do të fillojë menjëherë të rrjedhë në Gaza në fillim të armëpushimit, duke përfshirë nga Kombet e Bashkuara dhe nga organizata të tjera ndihme, ngjashëm me armëpushimin e mëparshëm që filloi më 19 janar.

Ndryshe, edhe pse të dyja palët e kanë pranuar propozimin, duhet të zhvillohen më shumë bisedime para se të fillojë një armëpushim.

Në këto bisedime të afërta, që ka të ngjarë të zhvillohen në Doha ose Kajro, negociatorët lëvizin para dhe mbrapa midis dy palëve për të arritur në detajet përfundimtare të marrëveshjes.

Një nga çështjet kryesore që duhet zgjidhur gjatë bisedimeve të afërta do të jetë afati kohor dhe vendi i tërheqjes së forcave izraelite në Gaza gjatë armëpushimit 60-ditor.

Kur ishin armëpushimet e mëparshme?

Në 21 muajt e luftës midis Izraelit dhe Hamasit, armëpushimet kanë qenë në fuqi për një total prej vetëm nëntë javësh.

Më shumë se 57,000 njerëz, nga të cilët më shumë se 17,000 janë fëmijë, janë vrarë në Gaza gjatë luftimeve, sipas ministrisë palestineze të shëndetësisë.

Armëpushimi i parë hyri në fuqi në nëntor 2023, por zgjati vetëm një javë.

Gjatë kësaj kohe, 105 pengje u liruan nga Gaza, në këmbim të dhjetëra të burgosurve palestinezë.

Një armëpushim i dytë nuk u arrit deri në janar 2025, pak para kthimit të Trumpit në Shtëpinë e Bardhë.

Në pak më shumë se 8 javë – “faza” e parë e armëpushimit – Hamasi liroi 33 pengje, me Izraelin që lironte rreth 50 të burgosur palestinezë për çdo izraelit të liruar.

Sipas fazës së dytë të planifikuar, Izraeli duhej të binte dakord për një armëpushim të përhershëm.

Por rifilloi ofensivën e tij më 18 mars, duke prishur armëpushimin dhe duke prishur bisedimet, duke thënë se e bëri këtë për të ushtruar presion mbi Hamasin për të liruar pengjet e mbetura.