Rritet borxhi publik: Huamarrjet e reja me pikëpyetje!

Ekonomistët thonë se huamarrjet e reja duhet të synojnë investime produktive që do të sigurojnë një kthim ekonomik e që mundëson servisimin e borxhit dhe zhvillimi kombëtar. Në ndërkohë, nëse realizohet huamarrja e paralajmëruar nga VMRO-DPMNE prej 1 miliardë euro, kjo do të rrisë borxhin publik në 66 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto

Huamarrja e paralajmëruar nga VMRO-DPMNE prej 1 miliardë euro do të rrisë borxhin publik në 66 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto. Borxhi publik i referohet shumës totale të parave që vendi u detyrohet kreditorëve dhe huadhënësve. Në rastin e Maqedonisë së Veriut, kjo përfshin paratë e huazuara nga Qeveria, institucionet publike, komunat dhe subjektet në qytetin e Shkupit, ndërmarrjet publike dhe kompanitë tregtare në pronësi të plotë ose dominuese të Qeverisë. Ekspertët ekonomik thonë se një rëndësi parësore ka që borxhi ri të shfrytëzohet në mënyrë produktive me qëllim që të kemi një lëvizje më serioze ekonomike. Profesor Borçe Trenovski thekson se huamarrja duhet të synohet ndaj investime produktive që do të sigurojnë një kthim ekonomik që do të mundësojë servisimin e borxhit dhe zhvillimi kombëtar.

“Jemi dëshmitarë se gjatë viteve të fundit vendi ynë ka qenë rregullisht në borxhe, duke përdorur një pjesë të kredive të reja për të shlyer të vjetrat, dhe një pjesë për të kryer shpenzime të reja publike, të cilat gradualisht e kanë akumuluar borxhin tonë. Duke shtuar se përderisa nuk dihen më shumë detaje për borxhin e ri, është e vështirë që më shumë të komentohet lidhur me të”, thotë Trenovski.

Ai thekson se sigurimi i huamarrjes të volitshme është i mirëseardhur, mirëpo shton se është i një rëndësie të veçantë informacioni për kushtet e mundshme shtesë që do ta shoqëronin këtë huamarrje, apo çilat do të ishin kostot/kërkesat e mundshme ekonomike dhe të tjera që mbart ajo. “Në kushtet kur tashmë kemi një nivel borxhi publik në kufirin e qëndrueshmërisë fiskale (kur sigurisht do të na duhet të shlyejmë borxhet e vjetra), ndërsa nga ana tjetër – tregjet financiare ndërkombëtare janë ende të ‘shtrënguara’ si pasojë e krizave të kaluara, ofrimi i huamarrjes së favorshme është gjithmonë i mirëpritur, por paraqet edhe sfidë kur kemi parasysh se nga do të sigurohet kjo hua, dhe cilat do të jenë kushtet për të njëjtën”.

Sa i përket qëllimit të borxhit të paralajmëruar prej një miliardi, sipas Trenovskit, ekziston mundësia që një pjesë e mjeteve të dedikohen për pagesën e borxhit nga borxhi i vjetër.

“Ne e dimë që vitin e ardhshëm vjen për pagesë një shumë e konsiderueshme e borxhit të vjetër dhe shpagimi Do të jetë një nga nevojat fiskale që do të shfaqet dhe mund të thithë një pjesë të konsiderueshme të miliardit të pritshëm, gjë që nëse është vërtet e favorshme dhe pa kosto shtesë kombëtare mund ta bëjë kursime të caktuara. Nëse nuk përdoret për lehtësimin e borxhit – është e qartë se deri më tani efikasiteti i sistemit të shpenzimeve publike ka qenë veçanërisht i ulët dhe kontrolli ynë i brendshëm dhe vendosja e prioriteteve të shpenzimeve ka qenë e organizuar në mënyrë të pamjaftueshme – gjë që hap pyetjen nëse ky miliard apo ndonjë i ri, nëse vjen do të përdoret për shpenzime produktive që do të mundësojnë zhvillim kombëtar dhe do të rrisin potencialin tonë për shlyerjen e borxheve, konstaton Trenovski.

Për profesorin Branimir Jovanoviq , nuk ka asgjë të papritur që qeveria e re po paralajmëron huamarrje, sepse siç thotë ai, situata fiskale në vend nuk është e mirë.

“Deficiti buxhetor në tre muajt e parë arrin në rreth nëntë për qind të PBB-së dhe vetëm në këta tre muaj është shpenzuar pothuajse gjysma e deficitit total të parashikuar për të gjithë vitin. Megjithatë, është pak e trishtueshme që gjëja e parë e paralajmëruar nga kryeministri i ri në aspektin ekonomik është se ai do të marrë një miliard euro hua”.

Problemi, sipas tij, është se në publik ka rrjedhur informacioni se miliardi do t’i merret Hungarisë, e cila, siç thekson ai, nuk është një vend që noton në para dhe varet shumë nga transfertat buxhetore nga BE. Njëherësh hapen edhe më shumë pyetje pse Hungaria do ti jap para Maqedonisë dhe çka do të kërkon për këtë. Për më tepër brengosëse janë edhe të dhënat për shumën e kamatës që do të paguajë shteti në periudhën e ardhshme. “Nëse e shihni se sa para paguajmë në interes të borxhit publik, në vitin 2024 ai do të jetë mbi 250 milionë euro. Vetëm 10-15 vjet më parë, kjo shumë për kamatë ishte rreth 50 milionë euro, kështu që ne e rritëm buxhetin pesëfish në bazë të asaj baze. Këto para, mund të investohen në investime për zhvillimin e shoqërisë në vend se për kamata shton ai”, shprehet Jovanoviq.

Dy vite më parë raporti i e auditimit apo revizionit konstatoi se Borxhi publik i Maqedonisë së Veriut tejkaloi nivelin prej 60% të prodhimit të brendshëm bruto (PBB). Në kushtet e pandemisë COVID, borxhi është rritur me 15 pikë përqindjeje.

“Nga analizat rezulton se borxhi publik ka qenë në rritje të vazhdueshme në periudhën 2008-2016. Në vitin 2016, niveli i borxhit publik u stabilizua deri në vitin 2019, para fillimit të krizës shëndetësore-ekonomike, prej kur filloi të rritet vazhdimisht. Si pasojë e pandemisë në nivel ndërkombëtar, kishte pezullim të rregullave fiskale për të ruajtur ekonominë dhe shëndetin e njerëzve”.

Shumat e kthimit do të kalojnë 1 miliard euro në vit në bazë të borxheve të vjetra , kamatave dhe atyre të eurobondit. Strategjia Fiskale zbardh se pagesat me shuma më të mëdha që vijnë periudhën e ardhshme afatmesme, nga të cilat 450 milionë euro ishin në korrik 2023 për eurobondin e lëshuar në vitin 2016, 500 milionë euro që do të duhet të sigurohen në vitin 2025 për të rifinancimin e eurobondit të emetuar në 2018, 700 milionë euro në vitin 2026 si rezultat i eurobondit të emetuar në 2020, 500 milionë euro në 2027 vit për eurobondin e emetuar në mars 2023 dhe 700 milionë euro me afat në vitin 2028 vit si rezultat i eurobondit të emetuar në 2021.

BORXHI PUBLIK I MAQEDONISË NË MILIONA EURO

2024 – 8.336

2023 – 8.477

2022 -7.703

2021 – 7.135

2020 -6.483

2019 – 5.541

2018 – 5.202

2017 – 4.787

2016 – 4.711

2015 – 4.227

2014 – 3.921

2013 – 3.281

2012 – 2.909

2011 – 2.415

2010 – 1.936

2009 – 1.772

2008 – 1.558

2007 – 1.570

2006 – 1.818

2005 – 1.992

2004 – 1.722

2003 – 1.718

2002 – 1.830

(koha.mk)

The post Rritet borxhi publik: Huamarrjet e reja me pikëpyetje! appeared first on Flaka, në çdo lajm... .