Vota që ndalon në kufi: Diaspora shqiptare, e përjashtuar nga demokracia lokale

Në çdo sistem demokratik, vota është ura që lidh qytetarin me shtetin.Në Maqedoninë e Veriut, kjo urë mbetet e ndërprerë për një pjesë të madhe të popullsisë, diasporën.
Në prag të zgjedhjeve lokale 2025, pyetja ngrihet me forcë: si mund të flasim për demokraci gjithëpërfshirëse, kur qindra mijëra shtetas që kontribuojnë financiarisht, kulturorisht dhe emocionalisht për vendin, mbeten pa zë në vendimmarrjen lokale?

Një boshllëk ligjor që prodhon përjashtim politik

Në Ligjin Zgjedhor të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Izboren Zakoniк”) thuhet qartë në nenin 6:

“Shtetasit që në ditën e zgjedhjeve janë në punë ose qëndrim të përkohshëm jashtë vendit mund të votojnë në përfaqësitë diplomatike dhe konsullore vetëm për zgjedhjet për President të Republikës dhe për deputetë në Kuvend.”

Ndërsa neni për të drejtën e votës përcakton se votuesi duhet të ketë banim të përhershëm në komunën ku zhvillohet zgjedhja.
Kjo dispozitë e përjashton automatikisht diasporën nga votimi në zgjedhjet lokale – duke e kufizuar demokracinë në dimension gjeografik, jo qytetar.

Një pjesë e popullsisë që është jetike për ekonominë dhe kulturën e vendit mbetet kështu e padukshme në procesin e vendimmarrjes lokale.

KSHZ: diaspora mund të votojë vetëm duke u kthyer fizikisht

Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve (KSHZ) e ka konfirmuar hapur këtë kufizim:

“Nuk ekziston votim në diasporë për zgjedhjet lokale. Personat që punojnë ose qëndrojnë përkohësisht jashtë vendit mund të ushtrojnë të drejtën e votës vetëm nëse kthehen dhe votojnë personalisht në vend.” (Deklaratë e KSHZ-së, gusht 2025)

Ky interpretim ligjor, i pandryshuar prej më shumë se një dekade, e mbyll çdo derë pjesëmarrjeje për diasporën që jeton jashtë vendit.

Në udhëzimet zyrtare të KSHZ-së, votimi përcaktohet si personal dhe i pakalueshëm, me identifikim biometrik në qendrën e votimit, një procedurë që praktikisht e bën të pamundur votën jashtë vendit.

Mungesa e qëndrimit diplomatik

Për këtë çështje, Ambasada e Republikës së Maqedonisë së Veriut në Bernë, e cila përfaqëson mijëra qytetarë maqedonas që jetojnë në Zvicër – shumica prej tyre me origjinë shqiptare – nuk ka dhënë ende një qëndrim zyrtar.

Në mënyrë diplomatike, burime pranë përfaqësive konsullore kanë theksuar se “çështja e votimit të diasporës mbetet kompetencë e institucioneve të brendshme zgjedhore”, duke treguar një prirje për neutralitet ndaj një teme që kërkon qartësi institucionale dhe vizion reformues.

Kjo heshtje diplomatike, në vetvete, reflekton një boshllëk komunikimi midis shtetit dhe qytetarëve të tij jashtë kufijve – një boshllëk që përkthehet në mosbesim dhe ndjenjë përjashtimi politik.

Sipas të dhënave të siguruara nga Albinfo.ch përmes komunikimit me Komisionin Shtetëror të Zgjedhjeve (KSHZ) dhe verifikimit të listave të dorëzuara nga koalicionet shqiptare

VLEN, BDI dhe AKI, kandidatët shqiptarë për kryetarë komunash në zgjedhjet lokale të tetorit 2025 janë:

Koalicioni VLEN:
Bashkim Bakiu – Qyteti i Shkupit, Izet Mexhiti – Çair, Bilall Kasami – Tetovë, Fatmir Limani – Kërçovë, Muhamed Elmazi – Saraj, Nexhmedin Sadiku – Likovë, Daut Beqiri – Haraçinë, Blerim Sejdiu – Zhelinë, Feti Abazi – Bogovinë, Haqim Ramadani – Bërvenicë.

BDI:
Fatmir Dehari – Kërçovë, Erkan Arifi – Likovë, Ejup Abazi – Studeniçan, Suat Shaqiri – Çashkë, Ismet Jashari – Saraj, Nazmi Dauti – Strugë, Arbër Ismaili – Gostivar.

AKI:
Skënder Rexhepi – Zejdi – Qyteti i Shkupit, Arsim Dalipi – Strugë, Valbon Limani – Gostivar, Blerant Ramadani – Saraj, Ilirijan Fetahu – Dibër, Flamur Gjoleka – Dollnen, Besnik Emshiu – Bogovinë, Emir Sulejmani – Zhelinë, Enver Pajaziti – Bërvenicë, Skender Isufi – Haraçinë, Alija Jahoski – Pllasnicë, Isen Shabani – Vrapçisht.

Këto kandidatura reflektojnë jo vetëm përfaqësim të gjerë territorial të komunitetit shqiptar, por edhe përpjekjen e subjekteve politike për të mobilizuar mbështetjen e diasporës në mënyrë indirekte – përmes komunikimit, rrjeteve sociale dhe lidhjeve familjare në vendlindje.

Diaspora – zë i munguar, ndikim real

Megjithëse e përjashtuar ligjërisht nga votimi, diaspora shqiptare mbetet një faktor real ndikimi në rezultatin e zgjedhjeve lokale, veçanërisht në komunat me shumicë shqiptare.
Në disa raste, kthimi i përkohshëm i bashkatdhetarëve për të votuar ka ndryshuar ekuilibrin e garave lokale – si në Kërçovë, Strugë apo Çair – ku diferencat mes kandidatëve janë lëvizur nga qindra vota.

Sipas analizave të redaksisë Albinfo.ch, ndikimi i diasporës është determinues në komunat ku raporti mes partive shqiptare është i ngushtë. Në Kërçovë, për shembull, diaspora ka qenë faktor kyç në mbështetjen e Fatmir Deharit (BDI), ndërsa në Tetovë dhe Strugë janë vërejtur rritje të ndjeshme të pjesëmarrjes së votuesve që vijnë nga jashtë vendit.

Editorial: Demokracia që harron bijtë e saj

Demokracia që nuk dëgjon diasporën është demokraci që flet vetëm me gjysmën e zërit të saj. Në një kohë kur shoqëritë moderne po zgjerojnë pjesëmarrjen përtej kufijve gjeografikë, mungesa e së drejtës së votës për diasporën shqiptare mbetet një plagë që sfidon vetë kuptimin e përfaqësimit.

Në thelb, kjo nuk është vetëm çështje juridike – është provë morale dhe institucionale për pjekurinë e shtetit. Nëse vota është e drejtë universale, ajo nuk mund të ndalet në kufi.

Reforma që do t’i lejojë qytetarët jashtë vendit të votojnë në zgjedhjet lokale nuk është privilegj – është akt drejtësie demokratike. Sepse vetëm kur çdo qytetar ka mundësinë të zgjedhë, mund të flasim për një Maqedoni që vërtet i përket të gjithëve.

Përjashtimi i diasporës shqiptare nga zgjedhjet lokale nuk është thjesht mangësi ligjore, por një plagë morale që dobëson vetë kuptimin e demokracisë.Një shtet që pranon remitanca, por jo vota, flet për zhvillim ekonomik, por hesht për drejtësi politike.

Diaspora shqiptare nuk kërkon privilegj – kërkon përfaqësim.Deri atëherë, demokracia e Maqedonisë së Veriut do të mbetet me një zë më pak – atë të qytetarëve të saj jashtë kufijve.

Për Albinfo.ch Luljeta Ademi

The post Vota që ndalon në kufi: Diaspora shqiptare, e përjashtuar nga demokracia lokale appeared first on Albinfo.