Çfarë i duhet Evropës për të fuqizuar mbrojtjen?

Industria e mbrojtjes e Evropës është e gatshme të rrisë prodhimin për të siguruar kontinentin, por ajo ka nevojë që qeveritë të jenë më të shpejta dhe më të zgjuara me praktikat e prokurimit për të adresuar çështjet e mungesës së mundshme, deklaruan drejtuesit e lartë në Kongsberg.

BE-ja është në mes të një rishikimi të thellë të strategjisë së saj të mbrojtjes me liderët që përpiqen të injektojnë 500 miliardë euro që i nevojiten bllokut gjatë dekadës së ardhshme për të përmirësuar aftësitë e saj ushtarake dhe për të mbushur boshllëqet në mbrojtjen e saj që konflikti në Ukrainë i ka ekspozuar ashpër.

Vendet fqinje dhe aleatët, duke përfshirë Britaninë e Madhe dhe Norvegjinë, po bëjnë të njëjtën gjë.

Ndër aftësitë që liderët e BE-së kanë vënë vazhdimisht në krye të listave të tyre të dëshirave janë sistemet e mbrojtjes ajrore dhe municionet – të cilat dështimi i bllokut për të përmbushur premtimin e tij vitin e kaluar për të dorëzuar një milion fishekë municionesh në Ukrainë brenda 12 muajve i bëri edhe më urgjente.

“Ne nuk jemi faktori kufizues në prodhimin e sistemeve të mbrojtjes ajrore”, tha Eirik Lie, presidenti i Kongsberg Defense & Aerospace AS në margjinat e Konferencës së Sigurisë në Mynih.

“Ne mund të prodhojmë dy bateri NASAMS në muaj, kështu që nuk është ky problemi. Problemi është që të kemi artikujt dhe zinxhirin e furnizimit që i siguron këto artikuj”, shtoi ai.

Kompania norvegjeze, e cila prodhon dy lloje të ndryshme të sistemeve të mbrojtjes ajrore, duke përfshirë NASAMS, si dhe raketa goditëse midis aftësive të tjera, raportoi të ardhura operative prej 4.35 miliardë euro në 2024, një rritje prej 20% në krahasim me vitin e kaluar dhe e përfundoi vitin me një rekord të porosive me vlerë 11.39 miliardë euro.

Sipas një renditjeje të kompanive globale të mbrojtjes të publikuar nga SIPRI në vitin 2023, ajo renditet e 80-ta në botë për sa i përket të ardhurave.

Në vitin 2024, ajo lidhi kontrata prokurimi për sistemet e mbrojtjes ajrore me Spanjën, Lituaninë dhe Holandën.

Disa artikuj të vjetër të kërkuar për sistemet e sofistikuara mund të kërkojnë deri në një vit për t’u marrë, që do të thotë se sa më herët që kompania e mbrojtjes ta dijë se një kontratë po vjen, aq më mirë aq më mirë.

Norvegjia dhe SHBA-ja janë ndër vendet që kanë porositur artikuj të vjetër muaj përpara përfundimit të kontratës së prokurimit, duke i lejuar kompanitë të bëjnë porositë në fillim dhe si rrjedhim të shkurtojnë kohën e dorëzimit të produktit përfundimtar.

“Unë mendoj se është një çështje në anën kontraktuese, është një çështje e përshpejtimit të anës së prokurimit”, tha Lie, duke u kërkuar qeverive të thjeshtojnë procesin e blerjes.

Kjo dukshmëri është gjithashtu e nevojshme për të ndihmuar kompanitë më të vogla në zinxhirin e furnizimit – të cilat mund të kenë vështirësi– të rriten nga ana tjetër për të përmbushur kërkesën.

“Një sfidë tjetër me të cilën përballet industria”, tha Lie, “është nevoja për të diversifikuar burimet e furnizimit.”

Raportohet se aleanca ushtarake e NATO-s publikoi në dhjetor 2024 një listë me 12 lëndë të para kritike që janë thelbësore për industrinë e mbrojtjes, të cilat përfshijnë alumin, grafit, galium, germanium dhe litium.

Kina kontrollon pjesë të konsiderueshme të minierave dhe përpunimit global të një numri të këtyre materialeve – duke përfshirë litiumin, galiumin dhe germaniumin.

Në vitin 2024, vendi njoftoi kontrollet e eksporteve për eksportet e dy të fundit, madje duke ndaluar dërgesat në SHBA në fund të vitit.

“Qasja e reduktuar në këto lëndë të para kritike dhe disa komponentë elektronikë nuk është aktualisht një problem”, tha Lie, “por është një rrezik për të ardhmen”.

“Ne nuk presim që kjo të ndodhë në të ardhmen e afërt, por duhet të jemi të sigurt, të kemi sytë hapur për të parë nëse ka ndonjë ndërprerje në atë zonë”, tha ai.

“Së fundi, kompanive evropiane duhet t’u jepen mjetet për të inovuar më shumë dhe një zonë ku kontinenti mund të dallohet është duke ndërtuar më mirë teknologjinë civile”, tha Geir Haoy, president dhe shef ekzekutiv në Kongsberg.

“Ne duhet të përdorim teknologjinë e disponueshme komerciale dhe më pas ju duhet ta militarizoni atë sipas nevojës. Në këtë mënyrë ju mund të shpejtoni dhe mund të ulni gjithashtu koston”, shtoi ai, duke argumentuar se kjo do të ndihmonte gjithashtu në standardizimin e teknologjive dhe sistemeve, të cilat aleatët i kanë shënuar si një qëllim kyç.

Por një fushë tjetër ku Evropa “nuk mund të humbasë topin” është autonomia, teknologjia pa pilot dhe Inteligjenca Artificiale përmes përdorimit të grupeve të të dhënave për të ndihmuar trupat të shpejtojnë procesin e vendimmarrjes.

“Unë mendoj se kjo do të ndryshojë fushën e betejës në vazhdim”, tha Haoy.

Ndryshe, Komisioni Evropian do të publikojë Librin e Bardhë të shumëpritur për Mbrojtjen më 19 mars.

Ai do të detajojë se në çfarë beson ekzekutivi i BE-së se blloku duhet të investojë përsa i përket aftësive dhe si duhet ta financojë atë.

Udhëheqësit pritet të marrin vendime në një samit në fund të qershorit.