Rrënjët që nuk thahen – Familja Limoni, muze i shpirtit shqiptar

Në kohën kur bota duket se rrëshqet drejt një homogjenizimi të padukshëm, ku kufijtë kulturorë treten nën peshën e përditshmërisë së ngarkuar, ekziston ende një vatër e heshtur rezistence shpirtërore. Një vend ku rrënjët nuk thahen, por ujiten me dashuri, kujdes dhe vetëdije të thellë. Në Neuenhof, një qytezë e qetë e Kantonit Aargau në Zvicër, familja Limoni ka ndërtuar një tempull kujtese. Një vatër që është më shumë se mure e dritare – është një muze i gjallë i identitetit shqiptar.

Aty, në çdo cep të shtëpisë frymon historia. Në çdo veshje tradicionale prehet një tregim, një jetë, një kujtim i përjetësuar në qëndisma të hollë. Në këtë rrëfim për Albinfo.ch, Shpendi, Mrika dhe dy vajzat e tyre, Lina e Tana, nuk flasin vetëm për një pasion – por për një mënyrë të të jetuarit që ndërton urë mes brezash dhe ringjall krenarinë kulturore.

Albinfo.ch: Si lindi kjo dashuri për veshjet tradicionale shqiptare? Dhe çfarë domethënie ka ky koleksion për ju?

Mrika Morina Limoni: Nuk ishte një dashuri që lindi papritur. Ajo është si një këngë e vjetër që e kemi dëgjuar gjithnjë në shtëpi, nga brezi në brez. Kur vajzat nisën të kërcejnë në Ansamblin “Shota”, gjithçka mori një tjetër dimension. Fillimisht kërkuam veshjet e stërgjyshes, pastaj nisëm të grumbullojmë veshje nga të gjitha trevat shqiptare. Sot kemi mbi dhjetë palë veshje kombëtare – disa të vjetra më shumë se një shekull. Ato nuk janë thjesht kostume: janë kujtime të veshura, histori që mbahen mbi supe.

Lina: Kur vesh këto rroba, ndjej një peshë të ëmbël. Sikur trupin tim e përqafon historia jonë familjare. Është një ndjesi që nuk krahasohet me asgjë tjetër.

Tana: Për mua është akt nderimi të dal në skenë me një kostum tradicional. Është mënyra ime për të thënë: “Ja kush jam. Jam shqiptare. Dhe krenare për këtë.”

Albinfo.ch: Ju flisni shqip shumë mirë. Si arrini ta ruani gjuhën amtare në një mjedis ku dominojnë gjuhët e huaja?

Shpend Limoni: Në shtëpinë tonë flitet vetëm shqip. Është një rregull i pathyeshëm. Edhe kur fjalët ngatërrohen, ndalemi, i kthehemi fjalës sonë. Çdo fjalë shqip është një fije që na lidh me gjyshërit, me vendlindjen, me veten.

Mrika: Babai i Shpendit ka qenë mësues, dhe ky shembull edukimi na ka udhëhequr. Vajzat i regjistruam që herët në Shkollën Shqipe në Neuenhof. Përmes aktiviteteve kulturore – recitime, këngë, valle – fëmijët mësojnë më shumë se fjalët: mësojnë shpirtin që mbart gjuha.

Shpendi: Gjuha është shpirti i kombit. Pa të, nuk ka kujtesë. Çdo fjalë që u mësojmë fëmijëve është një fener që ndriçon rrugën përballë.

Albinfo.ch: Si e shihni organizimin e komunitetit shqiptar në Zvicër?

Shpendi: Jemi shumë në numër, por shpesh të ndarë. Shoqatat ekzistojnë, por bashkëpunimi është i paktë. Na mungon fryma e bashkësisë. Shoqatat duhet të jenë ura, jo barriera. Sepse fëmijët tanë kanë nevojë për rrënjë, jo për ndarje.

Albinfo.ch: A ekziston rreziku i asimilimit për brezat e rinj?

Shpendi: Fatkeqësisht, po. Brezi i parë e ruan gjuhën, i dyti e dobëson, i treti e harron. Dhe i katërti? Ai mund të ndjehet i huaj në pasqyrë. Kur një fëmijë nuk e kupton gjyshin, nuk kemi humbur vetëm një gjuhë – kemi humbur një pjesë të vetes. Faji nuk është te fëmijët, por te ne, që nuk flasim shqip në shtëpi, që nuk e çojmë fëmijën në shkollën shqipe.

Albinfo.ch: Cili është mesazhi juaj për shqiptarët në diasporë?

Shpendi: Mos hiqni dorë nga gjuha. Mos thuani “fëmija im nuk do”, por pyesni: “A kam bërë mjaft që ai ta dojë?” Angazhohuni. Tregojuni fëmijëve se të jesh shqiptar është një bekim, jo një barrë.

Mrika: Veshjet nuk janë vetëm për skenë. Janë një mënyrë për të veshur kujtimin. Gjuha nuk është vetëm komunikim – është lidhje. Dhe familja është vendi ku të gjitha këto ruhen. Ne nuk kërkojmë më të na kuptojnë të tjerët – kërkojmë të mos harrojmë vetveten. Sepse një popull që harron veten, zhduket pa u vënë re.

Albinfo.ch: Dhe në fund… cilën fjali e përsëritni çdo ditë në familjen tuaj?

Shpend & Mrika Limoni: Mos harro kush je. Mos harro nga vjen. Sepse vetëm atëherë e kupton ku po shkon.

Familja Limoni nuk është thjesht një rast suksesi në diasporë. Ata janë një kujtesë e gjallë se identiteti nuk është një dhuratë, por një akt dashurie të përditshme. Në një botë që ndryshon me ritme marramendëse, ata na dëshmojnë se rrënjët, kur ujiten me kujdes dhe përkushtim, jo vetëm që nuk thahen – por lulëzojnë, lartësohen dhe ndriçojnë udhën për brezat që vijnë.

The post Rrënjët që nuk thahen – Familja Limoni, muze i shpirtit shqiptar appeared first on Albinfo.