Tre vjet nga nisja e pushtimit rus në Ukrainë

Sot, 24 shkurt 2025 shënohet përvjetori i tretë i pushtimit rus të Ukrainës, i një lufte që ka kushtuar mijëra të vdekur nga të dyja palët. Nga sulmi i dështuar në Kiev e deri te rrethimi i Mariupolit, nga masakra e Bakhmutit te ofensiva ukrainase në Kursk, rikthejmë pikat kryesore të këtyre 3 viteve.

Pushtimi

Pas disa muajsh të trupave në kufi, më 24 shkurt 2022, ushtria ruse hyri në territorin ukrainas nga tre drejtime. Pushtuesit po shkonin nga veriu drejt Kievit, nga lindja drejt Donbassit dhe nga Krimea drejt territoreve që kufizojnë gadishullin e aneksuar në vitin 2014. I ashtuquajturi “operacion ushtarak special” përfshiu dhjetëra mijëra burra dhe si Vladimir Putin ashtu edhe shumë agjenci perëndimore të inteligjencës parashikuan se autoritetet ukrainase do të shembeshin brenda pak ditësh. Realiteti së shpejti rezultoi të ishte shumë i ndryshëm nga pritshmëritë e presidentit rus.

Sulmi në Kiev u zmbraps

Putini shpresoi të marrë shpejt kryeqytetin dhe të vendosë një president kukull në vend të Volodymyr Zelensky. Ushtria ukrainase, megjithatë, nuk ishte më e trajnuar dobët që në 2014 lejoi që Krimea të pushtohej nga “burrat e vegjël të gjelbër” dhe një pjesë e madhe e rajoneve të Donetsk dhe Lugansk të merreshin nga separatistët pro-rusë. Instruktorët perëndimorë e bënë mirë punën e tyre dhe kolona e gjatë e tankeve ruse që po shkonte drejt Kievit u sulmua nga toga të vogla diversante dhe u bllokua.

Detyra për të vendosur një urë për sulmin në kryeqytet iu besua parashutistëve, por përpjekja për të marrë aeroportin ushtarak të Hostomel dështoi dhe kontingjenti rus u rrethua shpejt nga mbrojtësit. Dështimi ishte për shkak të “gabimeve të perceptimit” të liderit. Një faktor tjetër ishte organizimi ushtarak.

Tërheqja nga veriu, masakrat dhe negociatat

Në fund të shkurtit, forcat ruse u ndaluan pak para se të arrinin në Kiev dhe u tërhoqën nga shumë sektorë veriorë të Ukrainës. Ukrainasit rimorën kontrollin e këtyre zonave dhe zbuluan kufomat e shumë civilëve. Masakrat në Bukha dhe Irpin, për të cilat Moska mohon përgjegjësinë, janë një nga arsyet kryesore, së bashku me kërkesat e tepruara të Kremlinit, që bënë që negociatat e armëpushimit të nisura në prill 2022 me ndërmjetësimin e Turqisë të dështojnë.

Përparimi në jug dhe beteja e Mariupolit

Nëse sulmi nga veriu dështoi, iniciativa ruse në dy drejtimet e tjera, ato që ishin dytësore në planet e Putinit, ishte shumë më e suksesshme. Në Lindje, përparimi vazhdoi në Donbass, pjesërisht nën kontrollin e milicive separatiste. Por është në jug që, në pranverën e 2022, Moska bëri përparimin më domethënës. Pjesë të mëdha të rajoneve Zaporizhia dhe Kherson, duke përfshirë kryeqytetin, ranë në duart e Kremlinit pas një përparimi të shpejtë. Më 20 maj 2022, pas një rrethimi tre mujor që kushtoi jetën e mbi 20,000 civilëve, qyteti port i Mariupolit ra dhe të mbijetuarit e batalionit Azov, të cilët ende po bënin rezistencë të ashpër në bodrumin e fabrikës së çelikut Azovstal, u dorëzuan. Mariupol tani është kthyer në një grumbull rrënojash, por pushtimi i tij i lejon Rusisë të arrijë një nga objektivat e saj kryesore: sigurimin e një lidhjeje tokësore midis Krimesë dhe territorit të Federatës.

Kundërsulmet e Kharkiv dhe Kherson

Në shtator 2022, me forcat ruse të përqendruara gjithnjë e më shumë në kuadrantin juglindor, ushtria ukrainase çliroi pothuajse të gjithë rajonin verilindor të Kharkivit nga pushtimi. Të rrethuar përgjatë një fronti të pafund, rusët, të zënë në befasi, u tërhoqën. Një kundërofensivë e papritur dhe spektakolare, e cila në nëntor u pasua nga një e dytë që lejoi çlirimin e Khersonit, të pushtuar disa muaj më parë.

Lufta e acaruar

Çlirimi i Khersonit dhe tërheqja ruse në bregun lindor të lumit Dnipro ishin ndryshimi i fundit vërtet i rëndësishëm në linjën e kontaktit. Rusia fillon një fushatë e sulmeve të vazhdueshme ajrore në infrastrukturën energjetike të Ukrainës. Perëndimi, nga ana e tij, i impresionuar nga suksesi i kundërofensives në Kharkiv dhe Kherson, ishte i bindur se Zelensky mund të ripushtojë të gjitha territoret e humbura dhe filloi të ndajë miliarda dollarë për të siguruar Kievin me armët e nevojshme.

Ofensiva në Donbass dhe beteja e Bakhmutit

Në verën e vitit 2022, forcat ruse kishin arritur të kapnin pothuajse të gjithë rajonin e Luganskut dhe një pjesë të mirë të Donjeckut, të cilin Putini e kishte identifikuar si objektivat kryesore të “operacionit special” pas sulmit të dështuar në Kiev. Në dimër, megjithatë, linja e kontaktit fillon të stabilizohet edhe në këtë sektor. Epiqendra e asaj që tani është bërë një luftë rraskapitëse bëhet një qytet që, pas rënies së Lysycansk dhe Severodonetsk në verë, nuk kishte më një rëndësi të madhe strategjike. Në nëntor 2022, fillon Beteja e Bakhmutit, “më e përgjakshme që nga Lufta e Dytë Botërore”. Ish-të dënuarit e përfshirë në korpusin mercenar të grupit Wagner dërgohen për të pushtuar Bakhmut. Rrënojat e qytetit bëhen skena nga e cila drejtuesi i formacionit, Yevgeny Prigozhin, nis sulmet kundër autoriteteve ruse që nuk i japin atij municione të mjaftueshme. Bakhmut bëhet simbol i rezistencës edhe për ushtarët ukrainas, por në maj 2023 kapet. Muajin pasardhës Prigozhin tentoi një marshim drejt Moskës, pasuar dy muaj më vonë nga një përplasje avioni, më vonë i atribuar një sulmi me bombë, në të cilin ish aleati i Putinit u vra së bashku me ndjekësit e tij më besnikë.

Rënia e Adiivka dhe rifillimi i iniciativës ruse

Në fillim të vitit 2024, makineria perëndimore e ndihmës në Kiev u bllokua për disa muaj. Kongresi i Shteteve të Bashkuara kundërshtoi dërgesën e armëve të reja dhe në Evropë, Hungaria, e udhëhequr nga Viktor Orban, lideri evropian më i afërt me Kremlinin, shfaqi pengesa. Rusia përfitoi nga situata dhe në shkurt pushtoi qytetin Adiivka, suksesi më i rëndësishëm i Kremlinit në Donetsk që nga pushtimi i Bakhmutit.

Sulmet e Ukrainës në tokën ruse

Kërkesat urgjente të Zelenskyt për armë që do t’i lejonin atij të godiste objektivat ushtarake në Rusi ishin refuzuar gjithmonë nga aleatët e tij për të shmangur një përshkallëzim. Në nëntor 2024, kjo vijë e kuqe arkivohet për të parandaluar rënien e frontit të Kharkiv dhe Kievi, falë sistemeve raketore Atacms të furnizuara nga SHBA, intensifikon sulmet, të nisura që në maj, në rajonet ruse në kufi, si Belgorod, Rostov dhe Voronezh.

Ofensiva e Kurskut

Në fund të gushtit 2024, ukrainasit nisin një sulm të befasishëm në Kursk, duke pushtuar zona të mëdha të rajonit rus. Forcat e Kremlinit, të papërgatitura për një nismë ukrainase në territorin e tyre, u tërhoqën dhe u detyruan të përdorin, në nëntor, mbështetjen e një kontingjenti të Koresë së Veriut për të rimarrë një pjesë të zonave që kishin përfunduar nën kontrollin e Kievit. Zelensky synon t’i përdorë ato si një mjet pazaresh në një negociatë me Moskën që, me kthimin e Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë, ka filluar të bëhet një realitet konkret. Ofensiva në Kursk, megjithatë, ka shpërqendruar forcat ukrainase nga Donbass, ku përparimi rus është i ngadalshëm, por i pandalshëm. Slovyansk dhe Kramatorsk, pikat kryesore të Ukrainës që kanë mbetur në Donetsk, janë megjithatë ende larg vijës së frontit. Ndërkohë, Moska po rimerr iniciativën edhe në rajonin e Sumy./abcnews.al