Meloni lëviz për të kufizuar fuqinë e gjyqësorit aktivist

Qeveria e Giorgia Melonit në Itali është tashmë qeveria e tretë më jetëgjatë në historinë e Italisë pas Luftës së Dytë Botërore. Mbështetja për të ka mbetur e qëndrueshme, me partinë e saj Vëllezërit e Italisë që luhatet rreth shifrës 30 për qind gjatë gjithë kohës së saj në pushtet. Për një vend ku kryeministrat zgjasin mesatarisht pak më shumë se një vit, kjo është një arritje e pazakontë.

Meloni ia ka dalë pjesërisht ta arrijë këtë duke kaluar vitet e para të mandatit duke qetësuar aleatët më të moderuar të koalicionit dhe burokratët e Brukselit — një strategji që i mundësoi të kapërcente skepticizmin fillestar ndaj lidhjeve të partisë së saj me të djathtën ekstreme. Ndërkohë, ajo ka mundur të sigurojë në heshtje disa fitore me karakter konservator në fushën sociale dhe të hedhë themelet për një lloj nacionalizmi panperëndimor.

Tani që është e konsoliduar në pushtet, Meloni po synon të bëjë ndryshime të rëndësishme në ligjet italiane. Dhe megjithëse disa prej tyre kanë bërë bujë — si ligji që kufizon mundësinë e protestuesve për të bllokuar qarkullimin apo për të shkaktuar trazira — nisma më e madhe e saj deri më sot i ka lënë të gjitha pas: riformatimi i sistemit gjyqësor italian.

Projektligji, i cili tashmë është miratuar nga Senati italian, do të ndryshojë rrënjësisht sistemin gjyqësor duke ndaluar prokurorët dhe gjyqtarët të ndërrojnë rolet mes tyre gjatë karrierës. Aktualisht, prokurorët dhe gjyqtarët në Itali mbikëqyrin vetveten përmes një këshilli ku anëtarët e gjyqësorit mund të zgjidhen me votim. Sipas reformës së re, ky këshill do të ndahet në dy pjesë, dhe anëtarët do të përzgjidhen rastësisht, në vend të zgjedhjes me votë — gjë që deri tani ka lejuar ndikime të jashtme dhe lobime, pasi gjyqësori dominohet nga gjyqtarë me prirje aktiviste.

Ky veprim ka zemëruar opozitën, e cila akuzon qeverinë se po përpiqet “të vendosë veten mbi ligjin dhe kushtetutën.” Një akuzë disi e çuditshme, pasi ligji në vetvete nuk kufizon drejtpërdrejt fuqinë e gjyqtarëve. Madje ai ende nuk është bërë ligj: pasi qeveria e Melonit nuk ka shumicën dy të tretat në parlament, nisma do t’i nënshtrohet një referendumi publik në fillim të vitit të ardhshëm.
Në thelb, bëhet fjalë për një ndryshim të moderuar: qytetarët italianë do të votojnë nëse duhet kufizuar disi ngushtësia e lidhjeve brenda gjyqësorit. Pse, atëherë, kaq shumë zemërim?

Për ta kuptuar më mirë këtë, ia vlen të hedhim një sy përreth Europës, sepse Italia nuk është e vetmja ku populistët janë futur në përplasje me gjyqtarët.
Në Austri, sistemi gjyqësor ka mbajtur për vite të tëra nën hetim politikanë populistë — duke rrjedhur në media detaje private, madje edhe të rreme — dhe në fund detyroi ish-kancelarin Sebastian Kurz të jepte dorëheqjen pa u dënuar për asnjë krim.
Në Rumani, gjykata kushtetuese ndaloi një nacionalist të kandidonte me arsyetimin se votuesit kanë “të drejtën të informohen” — dhe, sipas logjikës së gjykatës, asnjë votues “i informuar” nuk do të votonte për një nacionalist.

Në Gjermani, një anëtar i AfD-së u ndoq penalisht pasi vuri në dukje se migrantët afganë kryejnë përdhunime në grup më shpesh se të tjerët. Në vend që të pyesnin nëse diçka nuk shkonte me sistemin që lejonte ndjekje të tilla, zyrtarët gjermanë ndryshuan ligjin për të “mbrojtur” gjyqësorin nga partitë që mund të fitonin pushtet.

Në disa vende, populistët kanë arritur disa fitore – të paktën në pamje të parë. Kështu ndodhi në Poloni, ku partia konservatore Ligj & Drejtësi arriti të emërojë gjyqtarë që opozita i quajti “politikë”. Këta gjyqtarë më pas morën vendime të cilat u cilësuan po ashtu “politike”, si vendimi për ta shpallur të paligjshme pjesën më të madhe të aborteve.
Por qeveria e kryeministrit Donald Tusk thjesht ka zgjedhur t’i injorojë këta gjyqtarë, duke pretenduar se janë politikë dhe se janë emëruar padrejtësisht.

Ky “vallëzim verbal” nuk është unik për Poloninë. Në mbarë Perëndimin – madje edhe në Shtetet e Bashkuara – elitat politike pëlqejnë të sillen sikur gjyqtarët janë, në parim, të paanshëm. Por kjo vlen vetëm derisa një gjyqtar të emërohet nga një populist; në atë çast, ai shpallet “i rrezikshëm” dhe duhet injoruar.
Kjo, natyrisht, është e pavërtetë: nuk ka asnjë gjasë që elitat do të emëronin gjyqtarë që do të vendosnin rregullisht kundër tyre. Edhe ata, njësoj si çdo politikan tjetër, vendosin njerëz që ndajnë botëkuptimin e tyre — në rastin e Tusk-ut, atë të “demokracisë progresive”.

Prandaj, zemërimi ndaj një ndryshimi që duket i vogël në ligjin italian është kaq i madh: çdo masë që dobëson fuqinë e sistemit gjyqësor ose që prish konfigurimin e miratuar nga elitat, shihet si kërcënim për rendin e vendosur.
Populistët kanë ekzistuar gjithmonë dhe, herë pas here, elitat kanë humbur pushtetin; por në të kaluarën, ato kanë mundur të mbështeten tek gjyqtarët si garanci, derisa të rimerrnin kontrollin. Pikërisht për këtë arsye, kur vitin e kaluar u zbulua se një gjyqtar italian e kishte quajtur Melonin “të rrezikshme” sepse nuk kishte hetime ndaj saj, reagimi ishte tronditës — sepse u pa qartë sa politike janë në fakt të ashtuquajturat “gjykata të pavarura”.

Sa më shumë ndihen të kërcënuara elitat, aq më pak janë të prira t’i dëgjojnë gjyqtarët, sidomos ata të emëruar nga kundërshtarët populistë. Vetë Tusk ka pasur përballë dy presidentë me prirje nacionaliste që kundërshtojnë politikat e tij; po të dëgjonte edhe një gjykatë të tillë, do të arrinte edhe më pak se tani — dhe tani nuk po arrin shumë.

Cila është, pra, strategjia e populistëve kur gjyqtarët e tyre po injorohen? Përgjigjja është ajo që po bën Meloni: dobësimi i fuqisë së gjyqësorit për të krijuar rrjete të brendshme dhe për të ushtruar ndikim vetëkontrollues.
Në raste si ai i Viktor Orbán, kur një populist qëndron gjatë në pushtet, ai e përdor këtë periudhë për të mbushur sistemin me gjyqtarë të mendësisë së vet – njësoj siç bëri Franklin D. Roosevelt në SHBA, kur mbushi Gjykatën e Lartë me emërimet e veta.

Nëse është e mundur, populistët duhet të shkojnë edhe më tej, duke kufizuar fuqinë e tepruar të gjyqësorit. Në shumë vende perëndimore, ndërsa populistët kanë fituar pushtet, gjyqtarët e sistemit kanë zgjeruar ndjeshëm autoritetin e tyre.
Në SHBA, për shembull, gjyqtarë të rretheve – që mbulojnë zona të vogla – kanë marrë vendime me ndikim për të gjithë vendin. E njëjta gjë ka ndodhur në Brazil, ku gjyqtari Alexandre de Moraes është akuzuar se ka zgjeruar aq shumë kompetencat e tij, sa është shndërruar praktikisht në një udhëheqës të pazonë zgjedhur.

Nëse ky pushtet i tepruar frenohet, çështja bëhet e parëndësishme. Gjyqtarët nuk duhet të jenë në gjendje të bëjnë ligje kombëtare në mënyrë të pakufizuar dhe pa përgjegjësi. Nëse duam të jetojmë në një demokraci të vërtetë, atëherë fituesit e zgjedhjeve – përfshirë edhe populistët – duhet të kenë mundësinë të qeverisin realisht.

The post Meloni lëviz për të kufizuar fuqinë e gjyqësorit aktivist appeared first on Ditar.al.