Dr. Feride Rushiti – Misioni për Drejtësi që u nominua për Çmimin Nobel

Dr. Feride Rushiti është një prej figurave më të shquara në mbrojtjen e të drejtave të njeriut në Kosovë dhe më gjerë. E njohur për përkushtimin e saj të palëkundur në mbështetjen e të mbijetuarve të dhunës seksuale gjatë luftës dhe grupeve të tjera të cenueshme, ajo ka ndikuar thellësisht në transformimin e qasjes ndaj rehabilitimit, drejtësisë dhe avokimit për të drejtat e njeriut. Si themeluese dhe Drejtoreshë Ekzekutive e Qendrës Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës (QKRMT), puna e saj ka shërbyer si model global për mbështetjen dhe fuqizimin e viktimave të krimeve të luftës.

Nga ekspertiza mjekësore te avokimi për të drejtat e njeriut

Feridi Rushiti filloi karrierën e saj si gastroenterologe, pas diplomimit në Universitetin e Mjekësisë në Tiranë. Lufta e Kosovës në vitin 1999 e përballi me realitetin e dhimbshëm të viktimave të zhvendosjes dhe dhunës seksuale, duke e nxitur të zhvendoste fokusin e saj profesional drejt rehabilitimit dhe avokimit. Në përgjigje të kësaj nevoje urgjente, ajo themeloi QKRMT-në, e cila nën udhëheqjen e saj ka zhvilluar një model multidisiplinar të shërimit, duke kombinuar trajtimin mjekësor, këshillimin psikosocial, ndihmën juridike dhe avokimin për politika të drejta.

Ndikimi kombëtar dhe ndërkombëtar

Përmes punës së saj, Feridi Rushiti ka ndihmuar mbi 18.000 individë, përfshirë mbi 10.000 të mbijetuar të traumës. Ajo ka sfiduar stigmën rreth dhunës seksuale gjatë luftës dhe ka ndihmuar në krijimin e një kulture të re të dhembshurisë dhe drejtësisë për viktimat. Përmes avokimit të saj, Kosova ka arritur disa nga reformat më të rëndësishme në drejtësinë tranzicionale dhe mbështetjen për viktimat e luftës, përfshirë njohjen ligjore të të mbijetuarve të dhunës seksuale si viktima civile të luftës dhe sigurimin e të drejtave të tyre për pension dhe përkujdesje mjekësore.

 

 

Reformat dhe arritjet kryesore

Prezantimi i shërbimeve psikosociale në komunitet (1999). Avancimi i të drejtave të të burgosurve dhe forcimi i mbrojtjes nga keqtrajtimi në institucionet korrektuese (nga viti 2006). Njohja ligjore e të mbijetuarve të dhunës seksuale gjatë luftës si viktima civile (2014). Themelimi i Komisionit Qeveritar për njohjen e statusit të të mbijetuarve dhe garantimi i të drejtës për pension (2017). Fushata kombëtare “Bëhu Zëri Im” për rritjen e ndërgjegjësimit (2018). Dokumentimi i krimeve të dhunës seksuale në luftë për herë të parë në Kosovë (2019). Inicimi i dënimit të parë për dhunë seksuale gjatë luftës në Kosovë (2019), me ndjekje të mëtejshme të rasteve të tjera nga Prokuroria Speciale. Avokimi për sigurimin shëndetësor të mbuluar nga shteti për të mbijetuarit (2024). Shtyrja e periudhës së aplikimit për njohjen e statusit të të mbijetuarve për dy vite të tjera (2023).

Avokimi global dhe ndikimi ndërkombëtar

Puna e Feride Rushitit ka kaluar kufijtë e Kosovës, duke e bërë atë një zë kyç në arenën ndërkombëtare. Ajo është anëtare aktive e Rrjetit SEMA, të udhëhequr nga laureatët e Çmimit Nobel, Dr. Denis Mukwege dhe Nadia Murad, si dhe e Këshillit Ndërkombëtar për Rehabilitimin e Viktimave të Torturës (IRCT). Nëpërmjet bashkëpunimit me organizata ndërkombëtare, ajo ka ndarë përvojën e Kosovës në vende si Iraku, Ukraina, Kolumbia dhe Guinea, duke ndihmuar në ndërtimin e mekanizmave efektivë për mbështetjen e të mbijetuarve të dhunës seksuale në konflikt.

Ajo gjithashtu ka udhëhequr një studim epigjenetik në partneritet me institucionet akademike ndërkombëtare për të analizuar ndikimin e traumës ndër breza, duke forcuar qasjet shkencore për rehabilitimin e viktimave.

Çmime dhe vlerësime

Çmimi Ndërkombëtar për Gratë Guximshme nga Departamenti i Shtetit të SHBA (2018). Çmimi “Gruaja e Ekselencës” (2019). Çmimi për Lidership Ekselent nga UBT (2020). Kandidate për Çmimin Nobel të Paqes (2025).

Feride Rushiti dhe Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës (QKRMT) janë nominuar për Çmimin Nobel për Paqe 2025, një vlerësim madhor për punën e tyre të palodhur në mbështetje të të mbijetuarve të dhunës seksuale gjatë luftës dhe avokimin për drejtësi.

Duke e cilësuar këtë si një moment historik, Feride Rushiti shpreh mirënjohjen e saj të thellë për këtë nominim, të propozuar nga deputeti i Parlamentit Suedez, Magnus Jacobsson.

“Jam thellësisht e lumtur dhe e nderuar që unë dhe QKRMT kemi marrë këtë nominim. Ky është një moment i rëndësishëm jo vetëm për ne, por edhe për të mbijetuarit që kemi pasur privilegjin t’i mbështesim për 25 vjet. Ky vlerësim na frymëzon të vazhdojmë përpjekjet për drejtësi dhe parandalimin e dhunës seksuale në konflikt,” tha ajo.

Në këtë rrugëtim të gjatë, Feride Rushiti falënderon të gjithë ata që kanë mbështetur misionin e QKRMT-së, duke theksuar se ky sukses u përket të gjithëve që besojnë në një botë më të drejtë dhe paqësore.

Një trashëgimi e qëndrueshme

Përmes përkushtimit të saj të palëkundur, Feride Rushiti ka ndërtuar një trashëgimi të bazuar në drejtësi, shërim dhe dhembshuri. Historia e saj është një dëshmi e fuqisë së një individi për të sjellë ndryshim të prekshëm dhe të qëndrueshëm në shoqëri. Puna e saj mbetet një inspirim për të gjithë ata që besojnë në një botë më të drejtë dhe më humane. Udhëtimi i saj është frymëzim për të gjithë ata që duan të lënë gjurmë dhe të realizojnë potencialin e tyre të plotë. Feride Rushiti me guximin dhe vizionin e saj, ka ndërtuar një trashëgimi që do të vazhdojë të frymëzojë breza të tërë.

 

 

 

 

The post Dr. Feride Rushiti – Misioni për Drejtësi që u nominua për Çmimin Nobel appeared first on Albinfo.