Lindja e Mesme midis kaosit dhe transformimit: Pse e ardhmja mbetet e pasigurt

Ekziston një thënie e famshme – megjithëse e dyshimtë për nga origjina – që i atribuohet Leninit: “Ka dekada kur nuk ndodh asgjë, dhe pastaj ka javë kur ndodhin dekada.” Sot, ndodhemi në një periudhë të tillë, veçanërisht nëse shohim zhvillimet në Lindjen e Mesme. Sfida në këto momente transformuese është të dallosh sinjalin nga zhurma – një detyrë që bëhet jashtëzakonisht e vështirë kur çdo zhvillim mbart peshën e mundshme të një ngjarjeje historike.

Merrni periudhën midis viteve 1918 dhe 1938. Gjatë atyre njëzet viteve, Evropa përjetoi lëvizje të panumërta që tregonin në drejtime krejt të kundërta nga ajo që ndodhi më pas. Kishte afrime mes Gjermanisë dhe Francës, negociata midis Britanisë dhe Gjermanisë, dhe sidomos gjatë viteve 1920, asgjë nuk e paralajmëronte kursin përfundimtar të historisë evropiane dhe botërore. Vetëm me shikim prapa gjithçka duket sikur ishte e paracaktuar – por në atë kohë nuk ishte kështu. Marrëveshja e Lokarnos e vitit 1925, e cila synonte të garantonte kufijtë perëndimorë të Gjermanisë, ishte atëherë po aq e rëndësishme sa Marrëveshjet e Abrahamit janë sot. Fatkeqësisht, e para nuk e përballoi provën e kohës – dhe është ende herët për të thënë nëse e dyta do ta bëjë. Me fjalë të tjera, Lindja e Mesme e sotme përballet me një dilemë të ngjashme me atë që përjetoi Evropa midis dy luftërave botërore.

Sigurisht, ka shenja inkurajuese. Marrëveshjet e Abrahamit përfaqësojnë një përparim të vërtetë në diplomacinë rajonale. Paqja e brishtë në Gaza, sado e paqëndrueshme, ofron një rreze shprese. Shumë analistë e shohin këtë si dëshmi se rajoni po ecën në drejtimin e duhur. Por, siç është vënë re edhe më parë, të njëjtat gjëra mund të thuheshin për Evropën e viteve 1920. Në një moment, pavarësisht shenjave premtuese, gjithçka mori tatëpjetën. Kjo është e vërteta e pakëndshme që duhet ta pranojmë: nuk ka asnjë garanci që ndryshimet që po dëshmojmë do të vazhdojnë në drejtim pozitiv. Përkundrazi, disa shenja shqetësuese sugjerojnë se themeli mbi të cilin mbështetet rendi aktual është shumë më i brishtë sesa pranohet zakonisht.

Merrni si shembull Marokun. Edhe nëse nuk ndodhet në prag revolucioni, vendi ndjen tensione që mund të shpërthejnë në trazira të mëdha. Libia ekziston më shumë si një emër në hartë sesa si shtet funksional. Ndërsa Egjipti mbetet një “kuti e zezë”: askush nuk mund të thotë me siguri nëse qëndron mbi këmbë argjile apo çeliku. Kjo pasiguri duhet të na shqetësojë.

Mësimi i madh i Pranverës Arabe, tashmë gati pesëmbëdhjetë vjet më parë, ishte se sa shpejt mund të shemben regjime që dukeshin të patundshme. Mjaftuan çmimet e larta të bukës dhe një shitës perimesh që i vuri flakën vetes për të ndezur një zjarr që përfshiu gjithë Lindjen e Mesme – në kuptimin metaforik dhe literal. Dhe “lënda djegëse” për ngjarje të tilla nuk zhduket vetëm pse ne zgjedhim të mos e shohim.

Shpesh thuhet se Emiratet e Bashkuara Arabe përfaqësojnë modelin për të ardhmen e rajonit. Arritjet atje janë padyshim mbresëlënëse, dhe s’ka arsye t’u zvogëlojmë vlerën. Por një vështrim më i thellë tregon një strukturë që mund të jetë më pak e qëndrueshme nga sa duket. Për ta thënë disi me dramatizëm: Emiratet janë, në thelb, një grup sheikësh që sundojnë mbi një popullsi ku rreth 80 për qind janë punëtorë të huaj. Ky model funksionon për sa kohë që vendi është i pasur. Por çfarë ndodh nëse, për çfarëdo arsye, pasuria e tyre shteron? Në atë rast, modeli nuk mund të mbijetojë.

Kjo na çon te sfida më e madhe afatgjatë që përballet rajoni: ekonomia e naftës. Për dekada me radhë, frika ishte se rënia ekonomike në Lindjen e Mesme do të vinte nga mungesa e naftës. Lajmi i mirë është se ata nuk do të mbeten pa naftë kurrë. Lajmi i keq është se asnjë vend nuk do të mbetet pa naftë.
Në afat të gjatë, kjo do të thotë se çmimet do të bien në mënyrë të pashmangshme. Nëse vende si Argjentina, Venezuela dhe të tjera të pasura me burime natyrore e nxjerrin plotësisht pasurinë e tyre në tregun global, çmimet do të rrëzohen. Këtë e pamë qartë gjatë revolucionit të naftës shale në Shtetet e Bashkuara. Arabia Saudite, Emiratet dhe fuqitë e tjera rajonale përballen me një krizë të mundshme nëse çmimi i naftës bie nga 50 apo 40 dollarë për fuçi në 18 dollarë. Nëse këto shtete varfërohen, gjithë arkitektura rajonale mund të shembet. Nuk jam aspak i sigurt se Emiratet mund ta mbajnë modelin e tyre aktual në kushte të tilla — dhe e njëjta gjë vlen edhe për Arabinë Saudite.

Shumë i japin vlerë drejtimit reformues të Mohammed bin Salman, dhe me të drejtë. Elita saudite ka ndjekur një program modernizimi të guximshëm. Por të dhënat e sondazheve zbulojnë një hendek të madh midis aspiratave të elitës dhe ndjenjave të popullsisë. Një studim i vitit 2023 tregoi se “vetëm 7 për qind e qytetarëve do ta mirëprisnin kryeministrin izraelit në një konferencë ndërkombëtare në Arabinë Saudite.”

Kjo ngre një pyetje thelbësore: A është ky frymëmarrja e fundit e radikalizmit, që po zbehet gradualisht ndërsa pasuria materiale përhapet në shoqëri? Apo është kjo ndjenja e vërtetë në rajon, që elitat po përpiqen ta fshehin nën petkun e zhvillimit ekonomik? Nuk mund t’ju jap një përgjigje të prerë, por vetë pyetja duhet të na bëjë të mendojmë thellë.

The post Lindja e Mesme midis kaosit dhe transformimit: Pse e ardhmja mbetet e pasigurt appeared first on Ditar.al.