Instituti i Shëndetit Publik me rekomandime dhe masa urgjente për menaxhimin e mbeturinave në Shkup

Situata epidemiologjike në Shkup është e qëndrueshme, por rekomandohet të ruhet higjiena personale gjatë trajtimit të mbeturinave, siç është përdorimi i dorezave, maskave, larja e duarve, dezinfektantëve, shmangia e deponive të paligjshme, si dhe mbyllja e kapakëve të kontejnerëve dhe shmangia e kontaktit fizik me mbeturinat dhe rrjedhjet. Ky është rekomandimi i Institutit të Shëndetit Publik, i cili është pjesë e grupit të punës ndërinstitucional për trajtimin e situatës aktuale të mbeturinave në Shkup. Grupi përfshin Institutin e Shëndetit Publik, Ministrinë e Punëve të Brendshme të Shkupit, Inspektoratin Shtetëror Komunal, Inspektoratin Shtetëror për Mjedisin dhe IShSSH, transmeton Portalb.mk.

Drejtoresha e ISHP-së, Marija Andonovska, informoi se Instituti ka përgatitur një mendim eksperti që është dorëzuar sot në institucionet kompetente. Përveç kësaj, janë rekomanduar masa dhe aktivitete specifike që synojnë institucionet shtetërore, qytetarët dhe punëtorët që kanë kontakt të drejtpërdrejtë me mbeturinat.

Epidemiologu Dragan Kuçinski informoi se janë përgatitur masa specifike të propozuara për t’u marrë me rreziqet shëndetësore që lidhen me mbeturinat. Masat ndahen në dy kategori, për popullatën e përgjithshme dhe për institucionet kompetente.

“Më të rëndësishmet janë masat për higjienën personale dhe kolektive – larja dhe dezinfektimi i shpeshtë i duarve, përdorimi i dorezave gjatë hedhjes së mbeturinave, si dhe respektimi i rreptë i vendeve të parashikuara për asgjësim, siç janë kontejnerët”, tha Kuçinski.

Ai u bëri thirrje qytetarëve të mos krijojnë deponi të paligjshme, të cilat ndotin më tej mjedisin, dhe t’i kushtojnë vëmendje menaxhimit të duhur të mbeturinave shtëpiake.

Lidhur me institucionet, Kuçinski theksoi se është e nevojshme të mbrohen punëtorët që mbledhin mbeturina përmes përdorimit të pajisjeve mbrojtëse personale dhe vaksinimit të rregullt. Ndër masat e propozuara janë mbledhja urgjente e mbeturinave të grumbulluara, dezinfektimi, dezinsektimi dhe deratizimi sipas indikacioneve epidemiologjike.

“Mbledhja e rregullt e mbeturinave, veçanërisht në zonat me popullsi të dendur, duhet të kryhet të paktën një herë në ditë, dhe në zona të tjera sipas planit të kompanive të shërbimeve”, shtoi ai.

Kuçinski gjithashtu theksoi nevojën për edukimin e popullsisë mbi përzgjedhjen e mbeturinave, si dhe mundësinë e shpërblimit të qytetarëve që kontribuojnë në mënyrë aktive në proces. Përfshirja e komuniteteve lokale në zgjidhjen e problemit të mbeturinave është, sipas tij, me rëndësi thelbësore.

Duke theksuar nevojën për një qasje sistemike ndaj menaxhimit të mbeturinave, doktoresha Mirjana Dimovska tha se qëllimi i masave, rekomandimeve dhe aktiviteteve është mbrojtja e shëndetit publik, me fokus në të gjithë popullatën, dhe veçanërisht në grupet e cenueshme si fëmijët, të sëmurët dhe gratë shtatzëna.

Ajo u bëri thirrje institucioneve kompetente të veprojnë në përputhje me detyrimet ligjore dhe të parandalojnë vendosjen e kontejnerëve pranë institucioneve shëndetësore, shkollave dhe objekteve të tjera ku kërkohen standarde të larta higjienike.

“Përvoja me epideminë e verdhëzës në Shtip ka treguar se vendosja e kontejnerëve para shkollave është një rrezik. Prandaj, u bëj thirrje drejtorëve të shkollave të vendosin udhëzime vizuale për larjen e duhur të duarve, të përshtatura sipas moshës së nxënësve”, theksoi Dimovska.

Ajo sugjeroi vendosjen e barrierave të dezinfektimit para shtëpive, me qëllim parandalimin e futjes së papastërtisë përmes këpucëve. “Masat janë kolektive, por edhe individuale secili prej nesh ka një përgjegjësi”, shtoi ajo.

Si një masë kyçe, Dimovska theksoi nevojën për të futur përzgjedhjen primare të mbeturinave në familje, së pari vullnetarisht, dhe më pas ligjërisht të detyrueshme.

“Mbetjet organike dhe inorganike nuk duhet të përzihen, pasi kjo krijon rrjedhje që është një burim potencial infeksioni”, paralajmëroi ajo.

Profesorja arriti në përfundimin se menaxhimi i integruar i mbeturinave është i nevojshëm, me detyrime të përcaktuara qartë për ndërmarrjet komunale, të cilat duhet të zbatojnë përzgjedhjen sekondare dhe të krijojnë një sistem që do të zvogëlojë rrezikun për shëndetin e qytetarëve.

Sa i përket masave afatgjata, ISHP rekomandon krijimin e një sistemi të integruar të menaxhimit të mbeturinave, pastrimin, përzgjedhjen dhe riciklimin e rregullt, si dhe futjen e masave ndëshkuese për vonesat e pakujsesshme.

ISHP sqaron se rekomandimet përfshijnë edhe grupe të veçanta, duke përfshirë punëtorët që janë të ekspozuar profesionalisht ndaj këtij rreziku.

“Prandaj doli rekomandimi që ata duhet të vaksinohen rregullisht, për të përmbushur detyrimin ligjor për vaksinim të rregullt kundër sëmundjeve që janë me interes në këtë rast, ndër të tjera, dhe veçanërisht hepatitit A dhe hepatitit B dhe sëmundjeve të tjera që mund t’i marrin në këtë mënyrë”, thekson ISHP-ja.

Ata apelojnë të mbajnë maska ​​sepse, siç theksojnë ata, ky problem është multidisiplinor, nuk është vetëm problemi me viruset dhe parazitët bakteriologjikë infektivë, por ka edhe emetime të kimikateve, emetime të aromave dhe gazrave të tjerë që nuk kanë erë, por janë shumë toksikë.

• Të ruhet higjiena personale (përdorimi i dorezave, maskave, larja e duarve dhe përdorimi i dezinfektuesit për duar pas hedhjes së mbeturinave);
• Hedhja e mbeturinave të bëhet në mënyrë të ndërgjegjshme (në kontejnerë, mbeturinat e mëdha në mënyrë të përshtatshme dhe jo brenda kontejnerëve, etj.);
• Kujdes gjatë trajtimit, ndarjes, grumbullimit dhe hedhjes së mbeturinave;
• Të mbyllen kapakët e kontejnerëve pas hedhjes së mbeturinave;
• – Të shmanget kontakti fizik i pambrojtur me mbeturinat;
• Të shmanget uji i ndenjur dhe lëngu që del nga mbeturinat;
• Kujdes gjatë shëtitjes me kafshët shtëpiake, për të mos i lejuar të vijnë në kontakt me mbeturinat apo me lëngun që del prej tyre;
• Të mos hidhen mbeturina jashtë vendeve të shënuara për grumbullim;
• Të mos hidhen mbeturina në deponi të paligjshme;
• Të sigurohet mbrojtja dhe ulja e ekspozimit të dëmshëm për të gjithë punonjësit që janë në kontakt me mbeturinat (me pajisje për mbrojtje personale).

• Heqje urgjente dhe të menjëhershme të mbeturinave të grumbulluara dhe të shpërndara brenda dhe jashtë kontejnerëve, duke përdorur të gjitha burimet teknike, njerëzore dhe financiare të disponueshme;
• Mobilizim i menjëhershëm për grumbullimin dhe heqjen e grumbujve të mbeturinave në zonat më të ekspozuara; prioritet të kenë spitalet, shtëpitë e të moshuarve, shkollat fillore dhe të mesme, parqet dhe terrenet e lojërave për fëmijë;
• Larje, deratizim, dezinfektim dhe dezinsektim urgjent dhe i jashtëzakonshëm i vendeve ku ka mbeturina të shpërndara dhe i kontejnerëve;
• Në rastet kur kjo nuk është e mundur, të vendosen barriera të përkohshme fizike (rrjeta) për të penguar qasjen e brejtësve dhe kafshëve endacake;
• Zhvendosje e kontejnerëve – më larg shtigjeve të shpeshta të lëvizjes së njerëzve, sidomos larg terreneve të lojërave për fëmijë, shkollave, çerdheve dhe institucioneve shëndetësore;
• Transport dhe zbrazje e rregullt e kontejnerëve (minimumi një herë në ditë në pjesët më të dendura të qytetit);
• Mbyllje e detyrueshme e kapakëve të kontejnerëve;
• Blerje urgjente e pajisjeve të nevojshme, veçanërisht e numrit të mjaftueshëm të kontejnerëve dhe mjeteve të mekanizuara për pastrim të vazhdueshëm;
• Mbrojtje dhe ulje e ekspozimit të dëmshëm për të gjithë punonjësit që janë në kontakt me mbeturinat (pajisje për mbrojtje personale), përfshirë edhe vaksinimin e detyrueshëm; trajnime për trajtim të sigurt të mbeturinave dhe raportim të lëndimeve;
• Mbikëqyrje intensive e sëmundjeve infektive: raportim i shtuar me hetim epidemiologjik (me fokus në diarretë, rastet e leptospirozës, pacientët e hospitalizuar me zoonoza dhe sëmundje të ngjashme);
• Edukim i popullatës për rreziqet shëndetësore që lidhen me këtë problem dhe për njohjen e simptomave të mundshme;
• Komunikim publik me paralajmërime dhe këshilla praktike për qytetarët (për higjienën personale dhe kolektive, ruajtjen e ushqimit, shmangien e ujit të ndenjur, shmangien e kontaktit fizik me mbeturinat ose me lëngjet e tyre, si dhe mënyrën e raportimit të deponive të paligjshme).

• Zhvillimi i një sistemi të integruar për menaxhimin e mbeturinave komunale (heqje e rregullt, furnizim i përkohshëm dhe i mjaftueshëm me pajisje, kontejnerë dhe mekanizëm pastrimi);
• Zbatimi i sistemit të menaxhimit të mbeturinave të ngurta përmes reduktimit, ripërdorimit, riciklimit dhe rigjenerimit;
• Edukim i vazhdueshëm i popullatës për ndarjen primare të mbeturinave, së paku në organike dhe joorganike, dhe hedhjen e ndërgjegjshme të tyre (në kontejnerë, mbeturinat e mëdha në mënyrë të përshtatshme e jo brenda kontejnerëve, etj.);
• Zhvillimi i programeve edukative për qytetarët dhe përfshirja e bashkësive lokale në zgjidhjen e problemit (për shembull, përmes mekanizmave shpërblyes për ndarjen apo shitjen e mbeturinave për riciklim);
• Zbatimi i politikave kontrolluese dhe rregullatore – ndëshkime për hedhjen e pandërgjegjshme të mbeturinave, inspektime të shpeshta lokale, si dhe programe për pastrimin e rregullt të hapësirave publike dhe rrugëve (fillimisht heqje mekanike e mbeturinave me fshirje, pastaj larje).

Problemi i kushteve johigjienike në qytet u përshkallëzua në mes të zgjedhjeve lokale në Maqedoni, kur, ndër të tjera, zgjidhet pasardhësja e kryetares së Qytetit Danela Arsovska, e cila në periudhën e ardhshme do të duhet të merret me problemet më urgjente në Qytetin e Shkupit – ndër to është edhe mbeturinat.

Lidhur me problemin me mbledhjen dhe transportimin e mbeturinave komunale në territorin e Qytetit të Shkupit,  Qeveria i ngarkoi inspektoratet kompetente, së bashku me Ministrinë e Punëve të Brendshme (MPB), të fillojnë inspektim të jashtëzakonshëm të koordinuar për të përcaktuar situatën me mbeturinat komunale, dhe me qëllim të ndërmarrjes së masave dhe aktiviteteve përkatëse.

• LEXO: Për shkak të mbeturinave, minjtë janë kërcënim për Shkupin, çfarë sëmundjesh transmetojnë ata?